bez Socjaldemokracji kapitalizm zje się sam

to tragedia, ale nie da się jej obejść: w czasach, gdy jest ona najbardziej potrzebna, socjaldemokracja znajduje się na historycznym niskim poziomie. Co mają zrobić postępowcy? Oto cztery lekcje na przyszłość, które Lewica musi zrozumieć i cztery sposoby myślenia o nadchodzącej drodze.

jak zmienił się świat

Pożegnaj Złoty Wiek

w 1979 roku francuski demograf Jean Fourastié ukuł frazę Les Trentes Glorieuses, nawiązującą do okresu między zakończeniem II Wojny Światowej a pierwszym kryzysem naftowym w 1973 roku. Był to czas dobrobytu gospodarczego, wzrostu poziomu życia i realnego wzrostu płac w Europie Zachodniej i USA.

ponad 35 lat później wielu polityków lewicy wciąż spędza dużo czasu tkwiąc w nostalgii, marząc o tym okresie. Ale złoty wiek minął już dłużej, niż trwał, a świat, z którego powstał, już nie istnieje.

chyba najbardziej unikalną cechą ery powojennej była równowaga między pracą a kapitałem. Związki zawodowe targowały się z pracodawcami o płace. Rosnące wynagrodzenia dla pracowników doprowadziły do wzrostu popytu, który w zamian generował zyski dla właścicieli firm. Rządy popierały reżim Keynesowską polityką gospodarczą. Politolodzy spierają się o to, czy porozumienie to zostało osiągnięte dzięki życzliwości kapitalistów lub presji ze strony pracy.

to bardziej skomplikowane. Aby pożyczyć od Petera Halla, trzy zestawy czynników umożliwiły tę równowagę sił.

po wojnie pamięć o intensywnym konflikcie klasowym była świeża w umyśle publicznym. Politycy lewicy i prawicy rozumieli potrzebę polityki, która podniosłaby jakość życia wielu ludzi. W wielu krajach rządy konserwatywne i prawicowe odegrały zasadniczą rolę we wdrażaniu siatek bezpieczeństwa społecznego i Polityki Społecznej.

po drugie, ekonomiści wysunęli pomysł, że rządy mogą zapewnić pełne zatrudnienie. Formuła ta zachęcała główne partie lewicy do zawarcia pokoju z kapitalizmem, zamiast szukać bardziej radykalnych alternatyw.

wreszcie powstała droga wyborcza do stworzenia silniejszego państwa opiekuńczego. Klasa społeczna nadal zorganizowała większość głosów. Lewica polityczna reprezentująca klasę robotniczą mogła pójść na kompromis z partiami Klasy średniej w sprawie programu politycznego oferującego korzyści społeczne i aktywną politykę gospodarczą. Żaden z tych warunków nie ma już zastosowania.

tu nie chodzi o handel, głupi

słuchając populistów zarówno po prawej, jak i po lewej stronie, można się nabrać na myśl, że zamykanie granic automatycznie zabierze nas z powrotem do szczęśliwszych dni. Dla jasności: wielu zwolenników wolnego handlu nie doceniło negatywnych skutków światowego handlu. Polityka zupełnie nie zrekompensowała swoich przegranych. Wielka historia ostatnich 30 lat jest jednak prawie całkowicie o czymś innym.

główną siłą zmian w zachodnich społeczeństwach kapitalistycznych jest przejście od industrializmu do postindustrializmu. W porównaniu z tym, Wszystko inne jest po prostu zmarszczkami na powierzchni. Kiedy pracownicy przenieśli się z linii produkcyjnej do sektora usługowego, zmieniło to sposób funkcjonowania gospodarki – ale także relacje władzy, tożsamość i Polityka.

w czasach powojennych związki zawodowe chroniły prawa pracownicze. Wraz z przejściem do gospodarki usługowej ich moc spadła. W rezultacie rola związków jako przeciwwagi dla wpływów korporacyjnych dramatycznie osłabła, a także ich zdolność do zapewnienia wsparcia politycznego partiom socjaldemokratycznym.

dzisiejsze prace często wymagają wysokich umiejętności lub oferują niskie wynagrodzenie i niewielkie bezpieczeństwo. Trudno znaleźć „dobre” miejsca pracy z niskim lub średnim poziomem umiejętności. Te spolaryzowane rynki pracy napędzają nierówności, ale nie tylko pod względem dochodów. Wpływa również na to, kto ma dostęp do stabilności oraz możliwość planowania i nadziei na przyszłość.

kolejna poważna zmiana to edukacja. Obecnie około połowa ludności w krajach zachodnich ma wykształcenie wyższe-zazwyczaj w wyniku polityki prowadzonej przez Partie Socjaldemokratyczne. Wpływa to na ludzkie wartości i poczucie tożsamości. A to jeszcze bardziej podważa głosowanie klasowe.

wreszcie, często pomijanym, ale fundamentalnym szokiem dla powojennego porządku gospodarczego jest zmiana, która nastąpiła, gdy kobiety przeszły z pokolenia na pokolenie od bycia gospodyniami domowymi do konkurowania z mężczyznami na rynku pracy. Dzisiejszy dyskurs publiczny ma obsesję na punkcie imigracji. Ale to wyzwanie jest niczym w porównaniu z zakresem zmian spowodowanych wzrostem kobiet jako konkurentów dla mężczyzn w miejscu pracy.

przedstawione tu zmiany są fundamentalne i niemożliwe do odwrócenia. Miały one nie tylko ogromne konsekwencje ekonomiczne, ale także zakwestionowały i zmieniły tożsamość, wartości i politykę w sposób, który wciąż odbija się echem w naszych społeczeństwach.

tu też chodzi o politykę

wzrost populizmu to nie tylko reakcja na dramatyczne, ale nieuniknione zmiany strukturalne. Należy ją również rozumieć jako konsekwencję neoliberalnej polityki, która aktywnie przechyla równowagę między kapitałem a pracą.

pod koniec ii Wojny Światowej socjolog Karl Polyani napisał, że „czyste społeczeństwo wolnorynkowe jest projektem utopijnym i niemożliwym do zrealizowania, ponieważ ludzie będą się opierać procesowi przekształcania w towary”.

przekonanie Polyaniego było takie, że nieskrępowane rynki i całkowita komodyfikacja ludzi doprowadzi do faszyzmu. Jego książka The Great Transformation została opublikowana tuż przed rozpoczęciem ery powojennej, która stworzyła siatki bezpieczeństwa społecznego i państwa opiekuńcze właśnie jako odpowiedź na strach Polyaniego.

powodem realizacji tej polityki było to, że politycy zarówno lewicowi, jak i prawicowi rozumieli zagrożenia związane z ubóstwem i masowym bezrobociem. Jak zauważył historyk Tony Judt w powojennej, Plan Marshalla miał konsekwencje ekonomiczne, ale kryzys, który zażegnał, miał charakter polityczny. Celem było zapobieżenie ponownemu popadnięciu Europy w faszyzm i totalitaryzm.

wraz z rozwojem neoliberalizmu lekcja ta została zapomniana. W latach 80. i 90. widmo inflacji stało się głównym celem polityki gospodarczej partii rządzących.

w tym samym czasie, gdy związki zawodowe traciły siłę, kapitał był zorganizowany i zmobilizowany, podsycany ekonomicznymi teoriami fundamentalizmu rynkowego. Wprowadzono politykę, która przyczyniła się do rozwikłania umowy społecznej. Polityka gospodarcza partii głównego nurtu od lewej do prawej zbiegła się, a socjaldemokraci często przejęli przywództwo. Efektem było to, że duża część ich robotniczej bazy wyborców pozostała bez głosu.

rezultatem tych zmian strukturalnych i neoliberalnej polityki jest eksplozja nierówności, którą najlepiej opisał francuski ekonomista Thomas Piketty. Jego badania pokazują, jak zanika stosunkowo sprawiedliwy podział bogactwa, który był wynikiem powojennych instytucji. W świecie, w którym zwrot z kapitału przewyższa poziom wzrostu, nagromadzenie aktywów przez już bogatych stanowi wyzwanie dla idei sprawiedliwości i Sprawiedliwości, które są podstawowymi elementami budulcowymi w zachodnich demokracjach.

krok po kroku kapitalizm pożera sam siebie, z potencjalnie dramatycznymi konsekwencjami dla stabilności społecznej i liberalnej demokracji.

koniec wzrostu

jednym z podstawowych założeń naszego porządku politycznego jest idea trwałego i stabilnego poziomu wzrostu. Ten pomysł jest dziś kwestionowany. Nie tylko Piketty przewiduje niższy poziom wzrostu w dającej się przewidzieć przyszłości. Amerykański ekonomista Robert Gordon sugeruje, że szybki postęp dokonany w ciągu ostatnich 250 lat może okazać się wyjątkowym okresem w historii ludzkości.

wzrost może być funkcją wzrostu wydajności lub wzrostu populacji. Jak pokazał Gordon, wzrost wydajności dzięki rewolucji internetowej zaniknął w ostatnich latach. W przeciwieństwie do wynalazków z rewolucji przemysłowej, dzisiejsze zmiany technologiczne nie wydają się zasadniczo zwiększać wydajności pracy ani poziomu życia. Jednocześnie populacje w wielu krajach europejskich szybko się starzeją.

najprawdopodobniej polityczne kompromisy następnego pokolenia będą musiały zostać dokonane w kontekście ograniczonych zasobów i niższego wzrostu. Polityka pod tymi ograniczeniami będzie bardzo różna od tego, do czego jesteśmy przyzwyczajeni.

nie ułatwia to, że kraje należące do UGW mają związane ręce przez połączenie wysokiego zadłużenia i celów fiskalnych. Niemiecki politolog Walter Streeck nazwał to „Państwem konsolidacyjnym”, sytuacja, w której rządy postrzegają, że ich jedyną opcją zrównoważenia budżetów jest dalsze cięcia w sieciach zabezpieczenia społecznego.

jednocześnie rynki pracy przeżywają poważne zmiany. Niektórzy ekonomiści uważają, że automatyzacja może zasadniczo zakłócić nasze społeczeństwa i wymazać dużą liczbę miejsc pracy Klasy średniej, radykalnie zmieniając zarówno rynki pracy, jak i strukturę społeczeństwa. Inni twierdzą, że rozwój automatyzacji doprowadzi ostatecznie zarówno do popytu na nowe produkty, jak i do tworzenia miejsc pracy.

niezależnie od punktu końcowego, zmiany technologiczne wywierają ogromną presję na rynki pracy. Co najmniej jesteśmy na początku okresu bardzo trudnej transformacji, w którym zestawy umiejętności wielu ludzi będą przestarzałe. Zmiany te przyspieszą i tak już rosnącą nierówność i jeszcze bardziej osłabią i tak już kruchą umowę społeczną.

droga przed nami

powrót do Państwa

nie ma krajowych rozwiązań dla wielkich pytań naszych czasów: zmian klimatycznych, migracji czy kryzysu globalnego kapitalizmu. Celem socjaldemokratów muszą być otwarte społeczeństwa, współpraca międzynarodowa oraz przepływ idei i ludzi przez granice. Ale w końcu polityka jest lokalna. A w okresie, kiedy ludzie tracą zaufanie do polityki, postępowi przywódcy muszą wrócić do wyborców i szukać nowego mandatu. To jest to, co populistyczne partie odkryły, i to jest tajemnica, że lewica tak powoli reaguje.

dobrą wiadomością jest to, że państwo opiekuńcze jest bardziej odporne, niż wiele osób mogłoby przypuszczać na początku ery neoliberalnej, i że różnice między państwami pod względem poziomów redystrybucji, poziomów podatków i sprawiedliwości społecznej pozostają duże. Nie ma instytucjonalnej konwergencji do jednego modelu niskich podatków i minimalnego państwa opiekuńczego. To neoliberalny mit, że konkurencyjność i wyniki gospodarcze krajów zależą od niskich podatków i deregulowanych rynków. Wręcz przeciwnie, sukces ekonomiczny ma różne kształty. Stwarza to przestrzeń dla zróżnicowania polityki krajowej i drogę do realizacji postępowego projektu.

Imigracja i jej niezadowolenie

czy populizm jest reakcją na brak bezpieczeństwa gospodarczego w gospodarkach postindustrialnych-czy przeciwko liberalnym i postępowym wartościom? Politolodzy, tacy jak Harwardzka uczona Pippa Norris, znaleźli poparcie dla tego ostatniego. Problem z tym poglądem polega na tym, że wartości nie istnieją oczywiście oddzielnie i niezależnie od realiów gospodarczych lub tempa zmian w technologii.

ważne jest jednak, aby uznać, że długoterminowy trend polega na tym, że wartości zmieniają się w kierunku większego wsparcia dla demokracji, tolerancji i równości płci. Ruch polityczny, który jest w nim przez długi czas, musi o tym pamiętać.

żyjemy w epoce globalizacji i migracji. Jednocześnie państwo narodowe jest w dającej się przewidzieć przyszłości zasadą organizacyjną dla podejmowania polityki. W tym świecie konieczne są granice i kontrole graniczne. Jednak dzisiejsza europejska polityka wyścigu do dna jest nie tylko niemoralna, ale także ekonomicznie krótkowzroczna. Jednym z niewielu rozwiązań dylematu wolniejszego wzrostu gospodarczego jest imigracja.

jedno państwo nie może przyjąć nieograniczonej liczby uchodźców. Ale tak jak otwarcie rynków pracy dla kobiet polegało zarówno na poprawie równości, jak i tworzeniu wzrostu, Socjaldemokratyczna polityka migracyjna musi opierać się na idei nienaruszalności praw człowieka – w połączeniu z jasną strategią na temat tego, jak otwartość i równość mogą ze sobą współpracować.

wbrew intuicji, im wyższy jest poziom redystrybucji w danym kraju, tym większe jest dla niego poparcie wyborców. Wydaje się, że wyższe podatki i hojne świadczenia promują światopogląd, który tworzy poparcie dla tych polityk (jak twierdzi Peter Hall w nadchodzącym dokumencie). Ma to konsekwencje dla tego, w jaki sposób zaprojektować politykę na rzecz utrzymania Solidarności w Nienaruszonym Stanie.

powszechne państwo opiekuńcze zostało zakwestionowane w wielu krajach w ciągu ostatnich 30 lat. Argumentowano, że powszechność i wysoki poziom redystrybucji ograniczają zachęty do pracy i hamują wzrost gospodarczy – nic z tego nie jest prawdą. Politycy zarówno prawicy, jak i lewicy zareagowali na imigrację, odchodząc od świadczeń jako praw, w kierunku wymogów kwalifikowalności według linii etnicznych. Dla zwolenników Solidarności jest to niebezpieczna droga, nie tylko dlatego, że jest moralnie zła, ale dlatego, że w dłuższej perspektywie zagrozi zasadom powszechności, które umożliwiają redystrybucję.

plusem tego argumentu jest to, że powszechne państwo opiekuńcze będzie miało znaczne korzyści, jeśli chodzi o rozszerzenie solidarności na imigrantów – a tym samym o integrację i otwartość.

w dłuższej perspektywie migracją należy zająć się globalnie. W krótszym okresie Platforma postępowców musi stać na dwóch nogach-hojnej (ale nie nieograniczonej) polityki migracyjnej połączonej z jednoznaczną obroną uniwersalności. W przeciwnym razie sam projekt socjaldemokratyczny zostanie podważony.

dylemat

już w latach 80.Duński socjolog Gösta Esping-Andersen zapytał, jak gospodarki postindustrialne mogą zmienić kształt polityki wyborczej. Argumentował, że klasa staje się coraz bardziej nieistotna dla zachowań wyborczych i że podważyłoby to historyczny kompromis między klasą robotniczą i średnią, który umożliwił państwo opiekuńcze. Od tego czasu pogląd ten był kwestionowany i zmieniany.

politolodzy Jane Gingrich i Silka Häusermann pokazali, że klasa nadal jest dobrym wyznacznikiem preferencji politycznych i wyborów wyborczych – ale w nowej linii.

to prawda, że tradycyjni wyborcy klasy robotniczej stanowią teraz mniejszą część elektoratu i że poparcie dla lewicy spadło. Ale w tym samym czasie klasa średnia zarówno wzrosła, jak i przyjęła bardziej postępowe wartości.

to potencjalnie i przynajmniej częściowo dobra wiadomość dla socjaldemokratów. Kiedy blok wyborczy klasy robotniczej staje się mniejszy, klasa średnia może go zastąpić jako obrońcę państwa opiekuńczego i postępowej polityki.

prawdziwym dylematem socjaldemokracji jest to, że jej potencjalne okręgi wyborcze są podzielone na dwa bloki wyborcze o różnych wartościach i interesach. Z jednej strony, wyborcy klasy robotniczej, którzy opowiadają się za polityką redystrybucji zmierzającą do równości wyników. Z drugiej strony, rosnąca postępowa klasa średnia, która sprzyja inwestycjom społecznym, ale nie jest tak zainteresowana równością dochodów.

jakie są więc możliwości wyborcze dla postępowców? Jednym z nich jest wzdychanie do klasy robotniczej, idąc drogą dobrobytu szowinizmu i nostalgii. Potencjalnymi partnerami koalicyjnymi w tej strategii byłyby partie populistyczne i konserwatywne. Problem (poza rezygnacją z podstawowych wartości równości i otwartości) polega na tym, że postępowa klasa średnia najprawdopodobniej porzuci statek.

inną opcją jest zdefiniowanie progresywnego projektu jako dotyczącego edukacji, a nie redystrybucji. To była odpowiedź lat 90. i w tej strategii wyborczej partie zielonych i liberałów mogą być częścią koalicji – ale klasa robotnicza pozostaje w tyle.

trzecim sposobem byłoby uznanie, że socjaldemokratyczny projekt, który opuszcza klasę robotniczą – nawet jeśli się kurczy – straci swoją rację bytu i że niezbędna walka z rosnącą nierównością stwarza nowe możliwości zawiązania koalicji między klasą robotniczą i średnią.

Antyelitaryzm, a nie Polityka tożsamościowa

„Antyelitaryzm” to skomplikowana i niebezpieczna rama w Polityce. Ale jednym z powodów, dla których jest tak potężny, jest to, że uchwyca niektóre problemy, z którymi mamy do czynienia dzisiaj.

ważne jest, aby zrozumieć, że wzrost populizmu jest racjonalną odpowiedzią na wzrost nierówności i brak wyartykułowania przez lewicę wiarygodnej polityki gospodarczej, która rzuca wyzwanie neoliberalizmowi.

Lewica musi z zasady bronić, promować i chronić rozwój praw kobiet i mniejszości. Ale głównym celem postępowej polityki nie może być wygranie kłótni w wojnie kulturowej. Musi to być tworzenie polityk, które zmieniają struktury władzy.

z jednej strony polityka musi odgrywać bardziej aktywną rolę w tworzeniu równowagi między kapitałem a pracą w świecie, w którym siły napędzające nierówność rosną w siłę. Ale platforma polityczna, w której wyższe podatki i większe inwestycje publiczne nie wystarczą.

jak pokazał politolog bo Rothstein, uczciwość i równość szans są kluczowymi elementami składowymi polityk dążących do (ponownego)budowania zaufania i kapitału społecznego, z kolei niezbędnymi składnikami postępowej polityki. Socjaldemokraci muszą walczyć o nierówność w równym stopniu z poszukiwaniem czynszów i korupcją gospodarczą, jak i redystrybucją dochodów.

to umożliwiłoby stworzenie koalicji między klasą robotniczą i średnią poprzez wersję antyelitaryzmu, która opiera się na idei sprawiedliwości, a nie urazy.

słabością tej strategii jest to, że wymagałaby ona poważnych zmian, aby była wiarygodna dla socjaldemokracji, która w wielu krajach stała się synonimem władzy. Oznaczałoby to znacznie ambitniejsze podejście do polityki, takiej jak opodatkowanie bogactwa i kapitału oraz regulacja rynków finansowych. Ale wiązałoby się to również z poważnym traktowaniem kwestii, które większość partii socjaldemokratycznych porzuciła, takich jak wynagrodzenia dla polityków i kadry kierowniczej biznesu. I oznaczałoby to radzenie sobie z faktem, że Partie Socjaldemokratyczne dziś w dużym stopniu organizują członków i rekrutują polityków z klasy średniej.

tylko Lewica może teraz uratować kapitalizm

oczywiste jest, że ani liberalizm, konserwatyzm, ani prawicowy populizm nie mają odpowiedzi na dzisiejszą centralną kwestię: wybuchającą nierówność podważającą wzrost, demokrację i umowę społeczną. Są to kwestie, których po prostu nie można rozwiązać ani przez obronę wartości liberalnych, ani przez protekcjonizm i zamykanie granic dla imigrantów.

jest też oczywiste, że dzisiaj, bardziej niż w bardzo długim czasie, potrzebna jest przeciwwaga dla rosnącej siły kapitału, aby ocalić liberalną demokrację – i kapitalizm. Świat się zmienił. Wyborcy to rozumieją i szukają polityków, którzy też to rozumieją.

Socjaldemokraci często mówią o prymacie polityki. Jeśli chcą być częścią następnego rozdziału historii, muszą działać zgodnie z tym przekonaniem-lub nadal więdną.